کد مطلب:48655 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

چه آياتي در قرآن بر علم اندوزي و روشهاي مطالعة قرآن و ديگر كتب، سفارش فرموده است؟ لطفاً توضيح دهيد.

قرآن كريم در آيات فراواني مردم را به درس خواندن و فرا گرفتن علوم (اعم از: معرفت ذات پاك پروردگار و صفات او، شناخت جهان آفرينش، آگاهي از اسرار موجودات زميني و آسماني، شناختن انسان و...) دعوت نموده است كه به نمونههايي از آن اشاره ميكنيم:

1. كَمَآ أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولاًمِّنكُمْ يَتْلُواْ عَلَيْكُمْ ءَايَـَتِنَا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتَـَبَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُعَلِّمُكُم مَّا لَمْ تَكُونُواْ تَعْلَمُونَ; (بقره، 151) همانگونه كه رسولي در ميان شما از خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما بخواند و شما را تزكيه كند و كتاب و حكمت بياموزد و آنچه نميدانستيد به شما تعليم دهد. در آية فوق به هدف اصلي بعثت انبيا: ـ كه همان تعليم و تربيت است ـ اشاره شده است: ما نيز بايد بكوشيم با آموختن و كسب مهارتهاي علمي در علوم مختلف آن را در خدمت معرفت و تربيت الهي درآوريم; چرا كه علوم رسمي و دانستن پارهاي اصطلاحات يا روابط مادي ميان اشيا، اگر در خدمت چنين معرفتي قرار بگيرد، علم شمرده ميشود.

2. قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لاَيَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الاْ ئَلْبَـَبِ; (زمر، 9) بگو: آيا كساني كه ميدانند با كساني كه نميدانند يكسانند؟ تنها انديشمندان، متذكر ميشوند!

آية ياد شده نيز عظمت مقام علم و عالمان را در برابر جاهلان روشن ساخته است و ما را به فراگيري علم و علماندوزي دعوت نموده است; همچنين روشن نموده كه اين دو گروه، مقامشان نه در پيشگاه خداوند متعال يكسان است و نه در نظر خلق آگاه; نه در دنيا در يك صف قرار دارند و نه در آخرت; نه در ظاهر يكسانند و نه در باطن.

در روايات معصومين: نيز اهتمام فوقالعادهاي به فراگيري علم و درس خواندن شده است، از جمله:

1. رسول اكرمميفرمايد: اطلبوا العلم ولو بالصين فانّ طلب العلم فريضة علي كلّ مسلم; علم بياموزيد ولو اينكه ]آن علوم[ در كشور چين باشد، پس همانا كسب علم ]و آموختن آن[ بر هر مسلماني لازم است.( ميزانالحكمة، محمّد ري شهري، ج 3، ص 2070، ح 13740، دارالحديث / ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 1، ص 61، ج 12، ص 324، نشر اسلامي / پيام قرآن، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 56، مدرسة اميرالمؤمنين/ تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازي، ج 19، ص 394، دارالكتب الاسلامية. )

در قرآن مجيد نزديك به هزار بار واژة علم و مشتقات آن وارد شده است كه خداوند متعال در بسياري از آنها به تمجيد از مقام علم پرداخته است كه هر شخصي با مراجعه به قرآن، به آساني به اين آيات برخورد ميكند.

خداوند متعال در قرآن كريم بارها خود را با صفات عالم، اعلم، عليم و... ستوده است كه اين خود بزرگترين ترغيب در تحصيل علم ميباشد.

خداوند متعال به پيامبران: پس از رسيدن به نبوت علم عطا ميفرمود و يا آن را زياد ميكرد: وَ لَقَدْ ءَاتَيْنَا دَاوُودَ وَ سُلَيْمَـَنَ عِلْمًا;(نمل،15) و ما به داوود و سليمان دانش عظيم داديم.; إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَغهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُو بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْم;(بقره،247) خدا او را بر شما برگزيده، و او را در علم و ]قدرت[ جسم، وسعت بخشيده است.

حضرت يوسفغ، هنگام شكر نعمتهايي كه خداوند متعال به او عنايت فرموده بود، علم و پادشاهي را در كنار يكديگر قرار ميدهد: رَبِّ قَدْ ءَاتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الاْ ئَحَادِيث;(يوسف،101) پروردگارا! بخش ]بزرگي[ از حكومت به من بخشيدي و مرا از علم تعبير خوابها آگاه ساختي.

خداوند متعال، آن قدر فضيلت و برتري دانش آموختن را بر جهل و ناداني، واضح ميداند كه شك در اين مورد را ماية تعجب ميداند: قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لاَيَعْلَمُون;(زمر،9)بگو: آيا كساني كه ميدانند با كساني كه نميدانند يكسانند؟!

گاهي علم ـ در تمجيد از افراد ـ در كنار ايمان بلكه مقدم بر آن آمده است: الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ وَ الاْ سًِيمَـَن;(روم،56) كساني كه علم و ايمان به آنها داده شد.

اما روش مطالعه قرآن و كتب ديگر: خداوند متعال، طي چند مرحله، چگونگي قرائت و مطالعة قرآن را به ما ميآموزد: 1. هر چه ميتوانيم بايد قرآن بخوانيم: فَاقْرَءُواْ مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَان;(مزمل،20) پس به اندازهاي كه براي شما ممكن است قرآن بخوانيد.

2. با عجله نخوانيم: وَ لاَتَعْجَلْ بِالْقُرْءَان;(طه،114) به ]تلاوت[ قرآن عجله مكن.

3. با دقّت تلاوت كنيم: وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلاً ;(مزمل،4) و قرآن را با دقّت و تأمل بخوان.

4. تلاوت آن شب هنگام ـ و اوقات سكوت و آرامش ـ فضيلت و اثر بيشتري دارد: قُمِ الَّيْلَ... وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلاً ;(مزمل،2ـ4) شب را به پاخيز... و قرآن را با دقت و تأمل بخوان.

5. در مضامين و محتواي قرآن بينديشيم: كِتَـَبٌ أَنزَلْنَـَهُ إِلَيْكَ مُبَـَرَكٌ لِّيَدَّبَّرُوَّاْ ءَايَـَتِه;(ص،29)اين كتابي است پر بركت كه بر تو نازل كردهايم تا در آيات آن تدبّر كنند.

البته در روايات امامان معصوم: نكته ديگري نيز مانند خواندن قرآن از روي مصحف، حفظ كردن آن، طهارت به هنگام تلاوت و... وارد شده است.